Khải Xuân (KXS): Nhiều cơ hội mở ra từ Hội nghị trực tuyến kết nối doanh nghiệp nông sản - đường sắt - hàng không
(Cập nhật: 10/09/2020)Nhiều thông tin hữu ích và cơ hội giao thương từ “Hội nghị trực tuyến kết nối doanh nghiệp nông sản - đường sắt - hàng không”, tổ chức bởi Bộ Công Thương và các hiệp hội ngành hàng, chiều ngày 8 tháng 9 năm 2020
Một trong những mục tiêu chính của Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025 (theo Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14 tháng 02 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ) là “Hình thành các doanh nghiệp dịch vụ logistics đầu tàu, có đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, đồng thời hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp dịch vụ logistics theo phương châm hiện đại, chuyên nghiệp”. Theo đó, hỗ trợ liên kết và tăng cường kết nối với chủ hàng là một trong những nội dung hết sức cần thiết, góp phần cải thiện kinh doanh, phấn đấu đến năm 2025, tỷ trọng đóng góp của ngành dịch vụ logistics vào GDP đạt 8%-10% theo đúng mục tiêu của Quyết định.
Phát triển dịch vụ logistics là một trong những yêu cầu để nâng giá trị gia tăng cao, phát triển sản xuất hàng hóa thương mại hàng hóa của Việt Nam. Trong những năm qua, ngành logistics Việt Nam và các doanh nghiệp ngành đường sắt, đường hàng không đã có những nỗ lực đổi mới để đáp ứng nhu cầu của các chủ hàng trong nước. Có thể nói, ngành logistics đã có những đóng góp không nhỏ vào kết quả xuất nhập khẩu nói chung của Việt Nam-vốn được đánh giá nằm trong tốp các quốc gia có sự tăng trưởng, bứt phá tốt nhất trên thế giới. Tuy nhiên, lĩnh vực logistics của Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều hạn chế, thách thức như: chi phí logistics tại Việt Nam còn cao; thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp dịch vụ logistics với nhau và với các doanh nghiệp chủ hàng.
Trong khi đó, sự đầu tư mạnh mẽ của các doanh nghiệp nước ngoài vào thị trường Việt Nam cho thấy thị trường logistics nước ta nhiều tiềm năng và hấp dẫn nhưng cũng sẽ trở nên cạnh tranh gay gắt hơn, đặc biệt là áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp logistics nước ngoài- vốn có lợi thế hơn trong quan hệ với các doanh nghiệp chủ hàng.
Từ đầu năm 2020 đến nay, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 có những diễn biến phức tạp trên thế giới và ở Việt Nam, các ngành vận tải hàng không, đường sắt là những ngành chịu tác động nặng nề do lượng hành khách đi lại sụt giảm. Để hạn chế tác động của dịch bệnh, bù đắp sự sụt giảm doanh thu vận tải hành khách, cả ngành đường sắt và ngành hàng không đều đang không ngừng nâng cấp cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng phục vụ, hoàn thiện dịch vụ nhằm đẩy mạnh khai thác vận tải hàng hóa. Cụ thể, ngành hàng không đã tăng cường chuyển đổi máy bay chở khách thành máy bay chở hàng, tăng năng lực chuyên chở hàng hóa, góp phần đưa cước phí vận tải về mức hợp lý. Ngành đường sắt đã đầu tư nâng cấp chất lượng toa xe, triển khai khai thác vận chuyển container lạnh tự hành, cung cấp dịch vụ vận tải khép kín, v.v... và gần đây, các đoàn tàu hàng liên vận quốc tế sang Trung Quốc đã được đưa vào khai thác với nhiều ưu thế như thời gian vận chuyển được rút ngắn, thủ tục thông quan chính ngạch tại cửa khẩu ga Đồng Đăng - Bằng Tường nhanh chóng và thuận lợi, hàng hóa có thể đi sâu vào nội địa Trung Quốc mà không cần chuyển tải.
Nông sản là một trong những ngành xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước, trong đó có nhiều mặt hàng nằm trong nhóm các nước xuất khẩu lớn trên thế giới như gạo, cà phê, hạt điều, hạt tiêu, cao su, v.v...
Bên cạnh những thành tựu đạt được, xuất khẩu nông sản của Việt Nam đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, trong đó hoạt động logistics đối với nông sản đang là một trong những yếu tố khiến nông sản Việt khó phát huy được lợi thế cạnh tranh. Do tính chất đặc thù đối với một số loại hàng nông sản như chu kỳ sử dụng ngắn, dễ hư hỏng, có tính thời vụ theo mùa, v.v... nên hoạt động logistics phục vụ vận chuyển hàng nông sản đòi hỏi một quá trình tích hợp từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến, đóng gói, lưu trữ, vận chuyển và phân phối đến người tiêu dùng cuối cùng. Doanh nghiệp làm logistics đối với hàng nông sản cần nắm rõ các quy định của từng thị trường tiêu thụ (trong nước, xuất nhập khẩu) của khách hàng để đảm bảo cung cấp dịch vụ phù hợp và an toàn.
Theo kết quả khảo sát doanh nghiệp logistics về phương thức vận tải để vận chuyển hàng nông sản và hàng lạnh, đường bộ vẫn là sự lựa chọn hàng đầu đối với các doanh nghiệp chủ hàng do sự linh hoạt, thời gian vận chuyển nhanh và cũng là một phương thức “truyền thống”, đặc biệt là đối với xuất khẩu sang các thị trường có chung đường biên giới với nước ta. Tiếp đến là đường biển do chi phí thấp, thích hợp với việc xuất khẩu sang các thị trường xa và với các mặt hàng có tính thời vụ thấp. Tỷ lệ sử dụng đường sắt và đường hàng không hiện nay chưa nhiều do chi phí vận chuyển cao, chưa phù hợp với các mặt hàng nông sản giá trị thấp, vận tải đường sắt thiếu kết nối linh hoạt, v.v... Việc chỉ tập trung khai thác vận tải đường bộ trong vận chuyển hàng hóa nông sản xuất khẩu đã ảnh hưởng nhất định đến năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam do chi phí vận tải đường bộ khá cao, bên cạnh đó vẫn thường xuyên xảy ra tình trạng ùn ứ tại khu vực cửa khẩu do năng lực thông quan tại các cửa khẩu không đáp ứng được lượng hàng hóa xuất khẩu lớn khi vào dịp cao điểm.
Để góp phần đa dạng hóa phương thức vận tải, tận dụng những ưu thế hiện có của vận tải đường sắt và đường hàng không nhằm cắt giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa nông sản, chiều ngày 8 tháng 9 năm 2020, trong khuôn khổ thực hiện các nhiệm vụ thuộc Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, trong đó có nội dung tạo thuận lợi thương mại, kết nối các chủ hàng và doanh nghiệp logistics, Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương phối hợp với Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (VITIC), Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam (VIDA), Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) tổ chức “Hội nghị trực tuyến kết nối doanh nghiệp nông sản - đường sắt - hàng không”.
Hội nghị có sự tham gia của các doanh nghiệp chủ hàng trong lĩnh vực nông sản và các doanh nghiệp lớn trong ngành vận tải đường sắt, đường hàng không như Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, Vietjet Air Cargo, Bamboo Airways. Các doanh nghiệp logistics đã tập trung giới thiệu chi tiết về các phương thức vận tải này, cung cấp các gói ưu đãi nhằm kích cầu vận tải hàng hóa, đồng thời sẽ giải đáp những thông tin liên quan về dịch vụ, về cước phí, v.v... Đây cũng là dịp để kết nối các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu nông sản, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics cũng như các doanh nghiệp vận tải đường sắt, hàng không nhằm tối ưu hóa chi phí logistics cho hàng nông sản.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Trần Thanh Hải- Phó cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu- Bộ Công Thương đề nghị các doanh nghiệp trong lixnhv ực đường sắt, đường hàng không trình bày các năng lực, lợi thế và giải pháp cắt giảm chi phí logistics cho các chủ hàng nói chung và cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông sản Việt nói riêng.
Ông Trần Thanh Hải- Phó cục trưởng cục Xuất nhập khẩu phát biểu khai mạc Hội nghị
Ông Nguyễn Mạnh Hùng Phó Chủ tịch Hiệp Hội nông nghiệp số Việt Nam mong muốn Hội nghị sẽ mở ra các cơ hội ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực logistics nông sản để hướng tới sự phát triển bền vững; đề xuất các giải pháp giảm chi phí logistics, đồng hành cùng các doanh nghiệp đưa nông sản Việt ra thế giới.
Hội nghị đã tập trung thảo luận các vấn đề sau đây:
- Hỗ trợ doanh nghiệp nông sản cắt giảm chi phí logistics thông qua vận chuyển đường sắt;
- Đẩy mạnh vận chuyển nội địa và xuất khẩu nông sản qua đường hàng không;
- Giải pháp đưa nông sản Việt ra thế giới.
Đối với ngành đường sắt:
Đại diện Tổng công ty đường sắt Việt Nam, ông Nguyễn Chính Nam- Trưởng Ban Kế hoạch - kinh doanh đã giới thiệu các cơ hội và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nông sản cắt giảm chi phí logistics thông qua vận chuyển đường sắt, để phục vụ vận chuyển hàng nông sản, công ty đã đầu tư hệ thống container lạnh. Ngành đường sắt có ưu điểm là thời gian vận chuyển đều đặn, khối lượng lớn, tàu liên vận đi châu Âu chỉ mất khoảng 20 ngày. Đồng thời cũng có các dịch vụ trọn gói thông quan xuất nhập khẩu, kiểm dịch, bảo quản tại kho bãi khi vận chuyển hàng qua biên giới. Đây cũng là hình thức vận tải bền vững, bảo vệ môi trường. Sản lượng hàng hóa đi qua các cửa khẩu bằng đường sắt còn khiêm tốn, chủ yếu gồm tinh bột sắn, bột sắn khô, hoa quả, chè, lạc. 9 loại trái cây của Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch bằng đường sắt (thanh long, mít, xoài, sầu riêng, dưa hấu, chôm chôm, nhãn, măng cụt).
Đại diện các doanh nghiệp vận tải đường sắt
Theo đại diện Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Ratraco, hiện nay công ty đang tổ chức cung cấp dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng các loại container khô, lạnh giữa Việt Nam và Trung Quốc; vận chuyển liên vận quốc tế từ Việt Nam quá cảnh qua Trung Quốc sang các nước châu Á, châu Âu; thời gian vận chuyển chỉ bằng 2/3 so với đường biển, giá cược vận cũng ngày càng được điều chỉnh hợp lý và góp phần thúc đẩy xuất khẩu nông sản, thủy sản chính ngạch. Với các dịch vụ đa dạng như vận huyển hàng hóa nội địa, vận chuyển kho-kho, vận chuyển liên vận quốc tế hai chiều bằng đường sắt (FLC và LCC)đi Trung Quốc, châu Âu, hệ thống kho bãi hàng hóa tại các ga xếp dỡ đủ lớn đủ tiêu chuẩn thu gom, bảo quản hàng hóa, xếp dỡ đóng gói phân phối hàng hóa. Ratraco cũng đã mở rộng thêm các dịch vụ hỗ trợ thông quan. Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, khách hàng có thể kiểm soát hành trình thông qua hệ thống định vị gắn trên container. Đặc biệt, Ratraco đang đưa ra chương trình giảm giá 15% phí vận chuyển container cho tất cả các hàng nông sản vận chuyển tuyến Bắc-Nam (thời hạn áp dụng từ 9/9/2020-31/12/2020). Thông tin chi tiết về dịch vụ, lịch chạy tàu, thủ tục, thời gian tiếp nhận Booking, giá cước và thời gian vận chuyển, vui lòng liên hệ 0906.280.199 (Mr. Thanh); Dịch vụ logistics đường sắt (Mr Giang: 0904.849.599).
Đối với ngành hàng không, ông Đỗ Xuân Quang- Phó tổng giám đốc của Vietjet Air, vận chuyển hàng hóa tạo điều kiện cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam vốn nhạy cảm với thời gian như trái cây, rau củ, thủy hải sản và hàng tươi sống khác có thể tiếp cận các thị trường khó tính hơn. Ưu điểm vượt trội của ngành hàng không là thời gian ngắn, đảm bảo chất lượng sản phẩm trong suốt quá trình vận chuyển. Tuy nhiên vận chuyển hàng không hiện có một số khó khăn như: Chi phí cao, cơ sở hạ tầng lưu kho, bảo quản hàng hóa ở cảng hàng không. Các sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất hiện đều quá tải, nhà ga hàng hóa không đủ đáp ứng yêu cầu trong thời gian tới.
Phân tích các cơ hội và thách thức mới thời kỳ hậu Covid-19, ông Quang hy vọng Hà Nội và tp. Hồ Chí Minh sẽ trở thành các hub vận chuyển hàng hóa nói chung và hàng nông sản nói riêng của Việt Nam, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không của Việt Nam. Để làm được điều đó, cần nhanh chóng đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng tại các sân bay, trong đó có hệ thống kho lạnh, đầu cắm lạnh.
Ông Quang cũng đề xuất thành lập một hãng hàng không chuyên vận chuyển hàng hóa (Air cargo) của Việt Nam để chuyên môn hóa hoạt động trong phân khúc này thay vì chỉ tận dụng chở hàng trên các chuyến bay chở khách.
Trước mắt, các công ty chủ hàng có thể liên hệ Vietjet Air để sử dụng các dịch vụ vận tải hàng hóa bằng đường hàng không với các chính sách ưu đãi, hỗ trợ trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19. Trong thời gian tới, Vietjet Air dự kiến đưa ra thị trường dịch vụ máy bay chuyên chở hàng freighter với tuyến bay thẳng sang hoa Kỳ- đây sẽ là một cơ hội rất tốt cho các doanh nghiệp chủ hàng xuất khẩu nông sản sang Hoa Kỳ.
Đối với Bamboo Airways, đến nay đã có 25 tàu bay, trong đó có 3 tàu thân rộng. Trong tháng 10/2020 sẽ có tuyến bay mới đi Côn Đảo. Bamboo Airways đã có sự phát triển nhanh ở các tuyến bay quốc tế. Do tác động của Covid-19, hãng tập trung khai thác thị trường nội địa. Bamboo Airways đang có freighter đi Frankurt với tần suất 01 chuyến/tuần, tổng tải là 38 tấn, đi Hàn Quốc một tuần 3 chuyến với tổng tải là 40 tấn. Hãng kết hợp chở khách và chở hàng trên các chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước (từ Đài Loan (TQ), Australia, Hoa Kỳ). Máy bay từ Việt Nam sang Hàn Quốc, Braha, Australia, Hoa Kỳ sẽ là máy bay trống để sang đón công dân về nước, do đó nếu các doanh nghiệp có nhu cầu chở hàng sang các thị trường này thì có thể liên hệ với Bamboo Airways.
Các doanh nghiệp nông sản cũng đã chia sẻ thông tin về nhu cầu và những khó khăn, thách thức của các doanh nghiệp nông sản của Việt Nam về logistics.
Ông Nguyễn Đình Tùng- Tổng giám đốc Công ty Vina T&T cho rằng nông sản của Thái Lan cạnh tranh hơn so với nông sản Việt Nam một phần cũng là do dịch vụ logistics của họ có nhiều ưu việt hơn, đặc biệt là chi phí và hạ tầng, khả năng bảo quản. Các công ty này cho rằng họ sử dụng đường bộ nhiều hơn vì những hạn chế về hạ tầng cho vận tải đường sắt và đường hàng không. Ví dụ, đối với đường sắt, nếu chuyển trái cây từ ĐBSCL bằng đường sắt thì trước đó phải chở bằng ô tô ra Tp. Hồ Chí Minh rồi mới lên tàu ra bắc được. Trong quá trình chuyển hàng cũng khó duy trì nhiệt độ để bảo quản nông sản. Đối với ngành hàng không, cũng gặp khó khăn về địa điểm kho bãi, tập kết, sự chủ động về thời gian vận chuyển- do phải phụ thuộc vào các chuyến bay của hãng hàng không. Một nghịch lý xảy ra là trong khi một số chuyến bay thì không đủ tải (thiếu nguồn hàng)
Ông Nguyễn Quang Tùng- Tổng giám đốc Công ty Chấn Dương cho biết đã phát triển các tuyến vận chuyển đường sắt Việt Nam-Trung Quốc. Từ tháng 10/2019 đã vận chuyển hàng hóa đường sắt từ phía Nam Việt Nam sang Vũ Hán, dùng hệ thống container hiện đại (đổ dầu, tự phát điện, có hệ thống định vị GPS, kiểm soát nhiệt độ), vận chuyển thanh long và cá ba sa. Vận chuyển đường bộ linh hoạt hơn về thời gian, nhưng vận chuyển đường sắt có lợi thế về chở khối lượng lớn, ổn định. Thời gian “door to door” từ ĐBSCL đến Đồng Đăng là 70 tiếng, sau đó đến Vũ Hán mất thêm 20 tiếng nữa. Chi phí tiết kiệm khoảng 20-25% với đường bộ. Ông Quang Tùng đề nghị cần cải thiện cơ sở hạ tầng tại ga Đồng Đăng để tạo điều kiện cho vận chuyển hàng nông sản bằng đường sắt.
Đại diện một doanh nghiệp nông sản khác là công ty TMS Trading với hai thị trường xuất khẩu chính là Trung Quốc và Ấn Độ, ông Hoàng Văn Hoàn, giám đốc điều hành công ty cho biết công ty để sử dụng đa dạng dịch vụ vận chuyển đường sắt, đường bộ, đường biển để xuất khẩu sang Trung Quốc. Tuy nhiên, vận chuyển đường sắt vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Ví dụ, dịch vụ đường sắt phía Trung Quốc hiện cạnh tranh hơn, họ có lợi thế về chi phí vốn, được Chính phủ hỗ trợ, cơ sở hạ tầng cũng tốt hơn. Ông Hoàn đề nghị Chính phủ và VLA cần có các giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp thu mua trực tiếp nông sản của nông dân để xuất khẩu, qua đó đảm bảo nhiều lợi ích hơn cho bà con. Nếu không có sự hỗ trợ, doanh nghiệp buộc phải vận chuyển đường bộ ra Cát Lái rồi vận chuyển đường biển sang Trung Quốc, Ấn Độ, chấp nhận thời gian lâu hơn và rất khó để xuất khẩu hàng tươi sống giá trị cao. Trả lời ý kiến của ông Hoàn, ông Nguyễn Chính Nam- Tổng công ty đường sắt Việt Nam cho biết ngành đường sắt hiện đã cung cấp dịch vụ từ kho đến kho, tức là tổ chức đội xe container đến nhận hàng từ kho, từ vựa nông sản của các chủ hàng sau đó vận chuyển đến ga và đưa lên tàu.
Trả lời câu hỏi của hợp tác xã Hạnh Phúc (Nghệ An) về giải pháp để giúp các doanh nghiệp chủ hàng quy mô nhỏ có cơ sở sản xuất ở xa các ga tàu, bến bãi, đại điện công ty Haraco cho biết đã có dịch vụ đến lấy hàng tận nhà của chủ hàng là các hộ sản xuất, hợp tác xã quy mô nhỏ để hỗ trợ người sản xuất nông nghiệp. Hàng năm công ty đã vận chuyển tinh bột sắn, mía đường từ miền Nam, miền Trung để xuất khẩu sang Trung Quốc. Công ty mong muốn hợp tác, kết nối với các hiệp hội và các chủ hàng để tạo ra các tuyến vận tải có chi phí phù hợp hơn, qua đó giảm thiểu áp lực chi phí cho sản xuất và thương mại nông sản, mang lại nhiều lợi ích hơn cho bà con nông dân.
Đại diện Sàn thương mại điện tử xuyên biên giới cho rằng nhu cầu thương mại xuyên biên giới sẽ rất cao trong thời gian tới. Các giao dịch thương mại điện tử cũng sẽ thúc đẩy các nhu cầu này. Tuy nhiên các doanh nghiệp logistics và các chủ hàng cần có sự trao đổi cụ thể để đảm bảo tải hàng hóa và thời gian phù hợp.
Trả lời câu hỏi về việc vận chuyển hàng hóa từ Tây Nguyên ra phía Bắc, đại diện công ty đường sắt Sài Gòn cho biết đang vận chuyển mỗi tháng khoảng 7000-8000 tấn hàng hóa từ Tây Nguyên ra biên giới phía Bắc, chủ yếu là hàng nông sản. Từ hội nghị, công ty nhận thấy nhiều doanh nghiệp chủ hàng vẫn chưa có thông tin về năng lực cung cấp dịch vụ trọn gói trong vận chuyển ngành đường sắt, do đó công ty mong muốn sẽ hợp tác chặt chẽ hơn nữa với các doanh nghiệp chủ hàng.
Đối với câu hỏi hỏi “Khi nào sản lượng vận chuyển hàng không khi nào sẽ hồi phục và giá cước hàng không tuyến quốc tế sẽ rẻ hơn”, bà Việt Hà đại diện Vietjet Air cho rằng chi phí các chuyến bay không đủ tải thường cao, do đó nếu doanh nghiệp hàng không có đủ lượng hàng để chở đều đặn thì chi phí sẽ giảm xuống.
Đại diện Vietjet Air giải đáp thắc mắc của đại biểu tham dự
Từ những trao đổi, chia sẻ thông tin trên, các doanh nghiệp dịch vụ đường sắt, đường hàng không và các doanh nghiệp chủ hàng đều nhận định cần có sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp dịch vụ logistics và các chủ hàng, để thường xuyên cập nhật, nắm bắt được năng lực và nhu cầu của nhau. Do đó, trong khuôn khổ hội nghị đã diễn ra lễ kí thỏa thuận hợp tác giữa các doanh nghiệp logistics và doanh nghiệp chủ hàng gồm:
- MOU giữa Hiệp hội doanh nghiệp trẻ Hà Nội và công ty Ratraco
- TMS Trading và Bamboo Airways.
Phát biểu tổng kết Hội nghị, ông Trần Thanh Hải hy vọng đây sẽ là những cơ sở ban đầu cho một hành trình kết nối các doanh nghiệp chủ hàng và doanh nghiệp logistics, mở ra các cơ hội mới để nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam nói riêng và hàng hóa của Việt Nam nói chung. Thời đại công nghiệp 4.0 và những điều kiện khách quan biến động khó lường đặt ra những yêu cầu mới về đầu tư phát triển chuỗi cung ứng, trong đó có sự bứt phá của ngành logistics Việt Nam để trực tiếp đưa hàng hóa Việt Nam đi xa hơn và bền vững hơn trên thị trường quốc tế.
Ban tổ chức
Một trong những mục tiêu chính của Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025 (theo Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14 tháng 02 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ) là “Hình thành các doanh nghiệp dịch vụ logistics đầu tàu, có đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, đồng thời hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp dịch vụ logistics theo phương châm hiện đại, chuyên nghiệp”. Theo đó, hỗ trợ liên kết và tăng cường kết nối với chủ hàng là một trong những nội dung hết sức cần thiết, góp phần cải thiện kinh doanh, phấn đấu đến năm 2025, tỷ trọng đóng góp của ngành dịch vụ logistics vào GDP đạt 8%-10% theo đúng mục tiêu của Quyết định.
Phát triển dịch vụ logistics là một trong những yêu cầu để nâng giá trị gia tăng cao, phát triển sản xuất hàng hóa thương mại hàng hóa của Việt Nam. Trong những năm qua, ngành logistics Việt Nam và các doanh nghiệp ngành đường sắt, đường hàng không đã có những nỗ lực đổi mới để đáp ứng nhu cầu của các chủ hàng trong nước. Có thể nói, ngành logistics đã có những đóng góp không nhỏ vào kết quả xuất nhập khẩu nói chung của Việt Nam-vốn được đánh giá nằm trong tốp các quốc gia có sự tăng trưởng, bứt phá tốt nhất trên thế giới. Tuy nhiên, lĩnh vực logistics của Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều hạn chế, thách thức như: chi phí logistics tại Việt Nam còn cao; thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp dịch vụ logistics với nhau và với các doanh nghiệp chủ hàng.
Trong khi đó, sự đầu tư mạnh mẽ của các doanh nghiệp nước ngoài vào thị trường Việt Nam cho thấy thị trường logistics nước ta nhiều tiềm năng và hấp dẫn nhưng cũng sẽ trở nên cạnh tranh gay gắt hơn, đặc biệt là áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp logistics nước ngoài- vốn có lợi thế hơn trong quan hệ với các doanh nghiệp chủ hàng.
Từ đầu năm 2020 đến nay, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 có những diễn biến phức tạp trên thế giới và ở Việt Nam, các ngành vận tải hàng không, đường sắt là những ngành chịu tác động nặng nề do lượng hành khách đi lại sụt giảm. Để hạn chế tác động của dịch bệnh, bù đắp sự sụt giảm doanh thu vận tải hành khách, cả ngành đường sắt và ngành hàng không đều đang không ngừng nâng cấp cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng phục vụ, hoàn thiện dịch vụ nhằm đẩy mạnh khai thác vận tải hàng hóa. Cụ thể, ngành hàng không đã tăng cường chuyển đổi máy bay chở khách thành máy bay chở hàng, tăng năng lực chuyên chở hàng hóa, góp phần đưa cước phí vận tải về mức hợp lý. Ngành đường sắt đã đầu tư nâng cấp chất lượng toa xe, triển khai khai thác vận chuyển container lạnh tự hành, cung cấp dịch vụ vận tải khép kín, v.v... và gần đây, các đoàn tàu hàng liên vận quốc tế sang Trung Quốc đã được đưa vào khai thác với nhiều ưu thế như thời gian vận chuyển được rút ngắn, thủ tục thông quan chính ngạch tại cửa khẩu ga Đồng Đăng - Bằng Tường nhanh chóng và thuận lợi, hàng hóa có thể đi sâu vào nội địa Trung Quốc mà không cần chuyển tải.
Nông sản là một trong những ngành xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước, trong đó có nhiều mặt hàng nằm trong nhóm các nước xuất khẩu lớn trên thế giới như gạo, cà phê, hạt điều, hạt tiêu, cao su, v.v...
Bên cạnh những thành tựu đạt được, xuất khẩu nông sản của Việt Nam đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, trong đó hoạt động logistics đối với nông sản đang là một trong những yếu tố khiến nông sản Việt khó phát huy được lợi thế cạnh tranh. Do tính chất đặc thù đối với một số loại hàng nông sản như chu kỳ sử dụng ngắn, dễ hư hỏng, có tính thời vụ theo mùa, v.v... nên hoạt động logistics phục vụ vận chuyển hàng nông sản đòi hỏi một quá trình tích hợp từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến, đóng gói, lưu trữ, vận chuyển và phân phối đến người tiêu dùng cuối cùng. Doanh nghiệp làm logistics đối với hàng nông sản cần nắm rõ các quy định của từng thị trường tiêu thụ (trong nước, xuất nhập khẩu) của khách hàng để đảm bảo cung cấp dịch vụ phù hợp và an toàn.
Theo kết quả khảo sát doanh nghiệp logistics về phương thức vận tải để vận chuyển hàng nông sản và hàng lạnh, đường bộ vẫn là sự lựa chọn hàng đầu đối với các doanh nghiệp chủ hàng do sự linh hoạt, thời gian vận chuyển nhanh và cũng là một phương thức “truyền thống”, đặc biệt là đối với xuất khẩu sang các thị trường có chung đường biên giới với nước ta. Tiếp đến là đường biển do chi phí thấp, thích hợp với việc xuất khẩu sang các thị trường xa và với các mặt hàng có tính thời vụ thấp. Tỷ lệ sử dụng đường sắt và đường hàng không hiện nay chưa nhiều do chi phí vận chuyển cao, chưa phù hợp với các mặt hàng nông sản giá trị thấp, vận tải đường sắt thiếu kết nối linh hoạt, v.v... Việc chỉ tập trung khai thác vận tải đường bộ trong vận chuyển hàng hóa nông sản xuất khẩu đã ảnh hưởng nhất định đến năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam do chi phí vận tải đường bộ khá cao, bên cạnh đó vẫn thường xuyên xảy ra tình trạng ùn ứ tại khu vực cửa khẩu do năng lực thông quan tại các cửa khẩu không đáp ứng được lượng hàng hóa xuất khẩu lớn khi vào dịp cao điểm.
Để góp phần đa dạng hóa phương thức vận tải, tận dụng những ưu thế hiện có của vận tải đường sắt và đường hàng không nhằm cắt giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa nông sản, chiều ngày 8 tháng 9 năm 2020, trong khuôn khổ thực hiện các nhiệm vụ thuộc Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, trong đó có nội dung tạo thuận lợi thương mại, kết nối các chủ hàng và doanh nghiệp logistics, Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương phối hợp với Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (VITIC), Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam (VIDA), Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) tổ chức “Hội nghị trực tuyến kết nối doanh nghiệp nông sản - đường sắt - hàng không”.
Hội nghị có sự tham gia của các doanh nghiệp chủ hàng trong lĩnh vực nông sản và các doanh nghiệp lớn trong ngành vận tải đường sắt, đường hàng không như Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, Vietjet Air Cargo, Bamboo Airways. Các doanh nghiệp logistics đã tập trung giới thiệu chi tiết về các phương thức vận tải này, cung cấp các gói ưu đãi nhằm kích cầu vận tải hàng hóa, đồng thời sẽ giải đáp những thông tin liên quan về dịch vụ, về cước phí, v.v... Đây cũng là dịp để kết nối các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu nông sản, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics cũng như các doanh nghiệp vận tải đường sắt, hàng không nhằm tối ưu hóa chi phí logistics cho hàng nông sản.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Trần Thanh Hải- Phó cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu- Bộ Công Thương đề nghị các doanh nghiệp trong lixnhv ực đường sắt, đường hàng không trình bày các năng lực, lợi thế và giải pháp cắt giảm chi phí logistics cho các chủ hàng nói chung và cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông sản Việt nói riêng.
Ông Trần Thanh Hải- Phó cục trưởng cục Xuất nhập khẩu phát biểu khai mạc Hội nghị
Ông Nguyễn Mạnh Hùng Phó Chủ tịch Hiệp Hội nông nghiệp số Việt Nam mong muốn Hội nghị sẽ mở ra các cơ hội ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực logistics nông sản để hướng tới sự phát triển bền vững; đề xuất các giải pháp giảm chi phí logistics, đồng hành cùng các doanh nghiệp đưa nông sản Việt ra thế giới.
Hội nghị đã tập trung thảo luận các vấn đề sau đây:
- Hỗ trợ doanh nghiệp nông sản cắt giảm chi phí logistics thông qua vận chuyển đường sắt;
- Đẩy mạnh vận chuyển nội địa và xuất khẩu nông sản qua đường hàng không;
- Giải pháp đưa nông sản Việt ra thế giới.
Đối với ngành đường sắt:
Đại diện Tổng công ty đường sắt Việt Nam, ông Nguyễn Chính Nam- Trưởng Ban Kế hoạch - kinh doanh đã giới thiệu các cơ hội và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nông sản cắt giảm chi phí logistics thông qua vận chuyển đường sắt, để phục vụ vận chuyển hàng nông sản, công ty đã đầu tư hệ thống container lạnh. Ngành đường sắt có ưu điểm là thời gian vận chuyển đều đặn, khối lượng lớn, tàu liên vận đi châu Âu chỉ mất khoảng 20 ngày. Đồng thời cũng có các dịch vụ trọn gói thông quan xuất nhập khẩu, kiểm dịch, bảo quản tại kho bãi khi vận chuyển hàng qua biên giới. Đây cũng là hình thức vận tải bền vững, bảo vệ môi trường. Sản lượng hàng hóa đi qua các cửa khẩu bằng đường sắt còn khiêm tốn, chủ yếu gồm tinh bột sắn, bột sắn khô, hoa quả, chè, lạc. 9 loại trái cây của Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch bằng đường sắt (thanh long, mít, xoài, sầu riêng, dưa hấu, chôm chôm, nhãn, măng cụt).
Đại diện các doanh nghiệp vận tải đường sắt
Theo đại diện Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Ratraco, hiện nay công ty đang tổ chức cung cấp dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng các loại container khô, lạnh giữa Việt Nam và Trung Quốc; vận chuyển liên vận quốc tế từ Việt Nam quá cảnh qua Trung Quốc sang các nước châu Á, châu Âu; thời gian vận chuyển chỉ bằng 2/3 so với đường biển, giá cược vận cũng ngày càng được điều chỉnh hợp lý và góp phần thúc đẩy xuất khẩu nông sản, thủy sản chính ngạch. Với các dịch vụ đa dạng như vận huyển hàng hóa nội địa, vận chuyển kho-kho, vận chuyển liên vận quốc tế hai chiều bằng đường sắt (FLC và LCC)đi Trung Quốc, châu Âu, hệ thống kho bãi hàng hóa tại các ga xếp dỡ đủ lớn đủ tiêu chuẩn thu gom, bảo quản hàng hóa, xếp dỡ đóng gói phân phối hàng hóa. Ratraco cũng đã mở rộng thêm các dịch vụ hỗ trợ thông quan. Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, khách hàng có thể kiểm soát hành trình thông qua hệ thống định vị gắn trên container. Đặc biệt, Ratraco đang đưa ra chương trình giảm giá 15% phí vận chuyển container cho tất cả các hàng nông sản vận chuyển tuyến Bắc-Nam (thời hạn áp dụng từ 9/9/2020-31/12/2020). Thông tin chi tiết về dịch vụ, lịch chạy tàu, thủ tục, thời gian tiếp nhận Booking, giá cước và thời gian vận chuyển, vui lòng liên hệ 0906.280.199 (Mr. Thanh); Dịch vụ logistics đường sắt (Mr Giang: 0904.849.599).
Đối với ngành hàng không, ông Đỗ Xuân Quang- Phó tổng giám đốc của Vietjet Air, vận chuyển hàng hóa tạo điều kiện cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam vốn nhạy cảm với thời gian như trái cây, rau củ, thủy hải sản và hàng tươi sống khác có thể tiếp cận các thị trường khó tính hơn. Ưu điểm vượt trội của ngành hàng không là thời gian ngắn, đảm bảo chất lượng sản phẩm trong suốt quá trình vận chuyển. Tuy nhiên vận chuyển hàng không hiện có một số khó khăn như: Chi phí cao, cơ sở hạ tầng lưu kho, bảo quản hàng hóa ở cảng hàng không. Các sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất hiện đều quá tải, nhà ga hàng hóa không đủ đáp ứng yêu cầu trong thời gian tới.
Phân tích các cơ hội và thách thức mới thời kỳ hậu Covid-19, ông Quang hy vọng Hà Nội và tp. Hồ Chí Minh sẽ trở thành các hub vận chuyển hàng hóa nói chung và hàng nông sản nói riêng của Việt Nam, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không của Việt Nam. Để làm được điều đó, cần nhanh chóng đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng tại các sân bay, trong đó có hệ thống kho lạnh, đầu cắm lạnh.
Ông Quang cũng đề xuất thành lập một hãng hàng không chuyên vận chuyển hàng hóa (Air cargo) của Việt Nam để chuyên môn hóa hoạt động trong phân khúc này thay vì chỉ tận dụng chở hàng trên các chuyến bay chở khách.
Trước mắt, các công ty chủ hàng có thể liên hệ Vietjet Air để sử dụng các dịch vụ vận tải hàng hóa bằng đường hàng không với các chính sách ưu đãi, hỗ trợ trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19. Trong thời gian tới, Vietjet Air dự kiến đưa ra thị trường dịch vụ máy bay chuyên chở hàng freighter với tuyến bay thẳng sang hoa Kỳ- đây sẽ là một cơ hội rất tốt cho các doanh nghiệp chủ hàng xuất khẩu nông sản sang Hoa Kỳ.
Đối với Bamboo Airways, đến nay đã có 25 tàu bay, trong đó có 3 tàu thân rộng. Trong tháng 10/2020 sẽ có tuyến bay mới đi Côn Đảo. Bamboo Airways đã có sự phát triển nhanh ở các tuyến bay quốc tế. Do tác động của Covid-19, hãng tập trung khai thác thị trường nội địa. Bamboo Airways đang có freighter đi Frankurt với tần suất 01 chuyến/tuần, tổng tải là 38 tấn, đi Hàn Quốc một tuần 3 chuyến với tổng tải là 40 tấn. Hãng kết hợp chở khách và chở hàng trên các chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước (từ Đài Loan (TQ), Australia, Hoa Kỳ). Máy bay từ Việt Nam sang Hàn Quốc, Braha, Australia, Hoa Kỳ sẽ là máy bay trống để sang đón công dân về nước, do đó nếu các doanh nghiệp có nhu cầu chở hàng sang các thị trường này thì có thể liên hệ với Bamboo Airways.
Các doanh nghiệp nông sản cũng đã chia sẻ thông tin về nhu cầu và những khó khăn, thách thức của các doanh nghiệp nông sản của Việt Nam về logistics.
Ông Nguyễn Đình Tùng- Tổng giám đốc Công ty Vina T&T cho rằng nông sản của Thái Lan cạnh tranh hơn so với nông sản Việt Nam một phần cũng là do dịch vụ logistics của họ có nhiều ưu việt hơn, đặc biệt là chi phí và hạ tầng, khả năng bảo quản. Các công ty này cho rằng họ sử dụng đường bộ nhiều hơn vì những hạn chế về hạ tầng cho vận tải đường sắt và đường hàng không. Ví dụ, đối với đường sắt, nếu chuyển trái cây từ ĐBSCL bằng đường sắt thì trước đó phải chở bằng ô tô ra Tp. Hồ Chí Minh rồi mới lên tàu ra bắc được. Trong quá trình chuyển hàng cũng khó duy trì nhiệt độ để bảo quản nông sản. Đối với ngành hàng không, cũng gặp khó khăn về địa điểm kho bãi, tập kết, sự chủ động về thời gian vận chuyển- do phải phụ thuộc vào các chuyến bay của hãng hàng không. Một nghịch lý xảy ra là trong khi một số chuyến bay thì không đủ tải (thiếu nguồn hàng)
Ông Nguyễn Quang Tùng- Tổng giám đốc Công ty Chấn Dương cho biết đã phát triển các tuyến vận chuyển đường sắt Việt Nam-Trung Quốc. Từ tháng 10/2019 đã vận chuyển hàng hóa đường sắt từ phía Nam Việt Nam sang Vũ Hán, dùng hệ thống container hiện đại (đổ dầu, tự phát điện, có hệ thống định vị GPS, kiểm soát nhiệt độ), vận chuyển thanh long và cá ba sa. Vận chuyển đường bộ linh hoạt hơn về thời gian, nhưng vận chuyển đường sắt có lợi thế về chở khối lượng lớn, ổn định. Thời gian “door to door” từ ĐBSCL đến Đồng Đăng là 70 tiếng, sau đó đến Vũ Hán mất thêm 20 tiếng nữa. Chi phí tiết kiệm khoảng 20-25% với đường bộ. Ông Quang Tùng đề nghị cần cải thiện cơ sở hạ tầng tại ga Đồng Đăng để tạo điều kiện cho vận chuyển hàng nông sản bằng đường sắt.
Đại diện một doanh nghiệp nông sản khác là công ty TMS Trading với hai thị trường xuất khẩu chính là Trung Quốc và Ấn Độ, ông Hoàng Văn Hoàn, giám đốc điều hành công ty cho biết công ty để sử dụng đa dạng dịch vụ vận chuyển đường sắt, đường bộ, đường biển để xuất khẩu sang Trung Quốc. Tuy nhiên, vận chuyển đường sắt vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Ví dụ, dịch vụ đường sắt phía Trung Quốc hiện cạnh tranh hơn, họ có lợi thế về chi phí vốn, được Chính phủ hỗ trợ, cơ sở hạ tầng cũng tốt hơn. Ông Hoàn đề nghị Chính phủ và VLA cần có các giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp thu mua trực tiếp nông sản của nông dân để xuất khẩu, qua đó đảm bảo nhiều lợi ích hơn cho bà con. Nếu không có sự hỗ trợ, doanh nghiệp buộc phải vận chuyển đường bộ ra Cát Lái rồi vận chuyển đường biển sang Trung Quốc, Ấn Độ, chấp nhận thời gian lâu hơn và rất khó để xuất khẩu hàng tươi sống giá trị cao. Trả lời ý kiến của ông Hoàn, ông Nguyễn Chính Nam- Tổng công ty đường sắt Việt Nam cho biết ngành đường sắt hiện đã cung cấp dịch vụ từ kho đến kho, tức là tổ chức đội xe container đến nhận hàng từ kho, từ vựa nông sản của các chủ hàng sau đó vận chuyển đến ga và đưa lên tàu.
Trả lời câu hỏi của hợp tác xã Hạnh Phúc (Nghệ An) về giải pháp để giúp các doanh nghiệp chủ hàng quy mô nhỏ có cơ sở sản xuất ở xa các ga tàu, bến bãi, đại điện công ty Haraco cho biết đã có dịch vụ đến lấy hàng tận nhà của chủ hàng là các hộ sản xuất, hợp tác xã quy mô nhỏ để hỗ trợ người sản xuất nông nghiệp. Hàng năm công ty đã vận chuyển tinh bột sắn, mía đường từ miền Nam, miền Trung để xuất khẩu sang Trung Quốc. Công ty mong muốn hợp tác, kết nối với các hiệp hội và các chủ hàng để tạo ra các tuyến vận tải có chi phí phù hợp hơn, qua đó giảm thiểu áp lực chi phí cho sản xuất và thương mại nông sản, mang lại nhiều lợi ích hơn cho bà con nông dân.
Đại diện Sàn thương mại điện tử xuyên biên giới cho rằng nhu cầu thương mại xuyên biên giới sẽ rất cao trong thời gian tới. Các giao dịch thương mại điện tử cũng sẽ thúc đẩy các nhu cầu này. Tuy nhiên các doanh nghiệp logistics và các chủ hàng cần có sự trao đổi cụ thể để đảm bảo tải hàng hóa và thời gian phù hợp.
Trả lời câu hỏi về việc vận chuyển hàng hóa từ Tây Nguyên ra phía Bắc, đại diện công ty đường sắt Sài Gòn cho biết đang vận chuyển mỗi tháng khoảng 7000-8000 tấn hàng hóa từ Tây Nguyên ra biên giới phía Bắc, chủ yếu là hàng nông sản. Từ hội nghị, công ty nhận thấy nhiều doanh nghiệp chủ hàng vẫn chưa có thông tin về năng lực cung cấp dịch vụ trọn gói trong vận chuyển ngành đường sắt, do đó công ty mong muốn sẽ hợp tác chặt chẽ hơn nữa với các doanh nghiệp chủ hàng.
Đối với câu hỏi hỏi “Khi nào sản lượng vận chuyển hàng không khi nào sẽ hồi phục và giá cước hàng không tuyến quốc tế sẽ rẻ hơn”, bà Việt Hà đại diện Vietjet Air cho rằng chi phí các chuyến bay không đủ tải thường cao, do đó nếu doanh nghiệp hàng không có đủ lượng hàng để chở đều đặn thì chi phí sẽ giảm xuống.
Đại diện Vietjet Air giải đáp thắc mắc của đại biểu tham dự
Từ những trao đổi, chia sẻ thông tin trên, các doanh nghiệp dịch vụ đường sắt, đường hàng không và các doanh nghiệp chủ hàng đều nhận định cần có sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp dịch vụ logistics và các chủ hàng, để thường xuyên cập nhật, nắm bắt được năng lực và nhu cầu của nhau. Do đó, trong khuôn khổ hội nghị đã diễn ra lễ kí thỏa thuận hợp tác giữa các doanh nghiệp logistics và doanh nghiệp chủ hàng gồm:
- MOU giữa Hiệp hội doanh nghiệp trẻ Hà Nội và công ty Ratraco
- TMS Trading và Bamboo Airways.
Phát biểu tổng kết Hội nghị, ông Trần Thanh Hải hy vọng đây sẽ là những cơ sở ban đầu cho một hành trình kết nối các doanh nghiệp chủ hàng và doanh nghiệp logistics, mở ra các cơ hội mới để nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam nói riêng và hàng hóa của Việt Nam nói chung. Thời đại công nghiệp 4.0 và những điều kiện khách quan biến động khó lường đặt ra những yêu cầu mới về đầu tư phát triển chuỗi cung ứng, trong đó có sự bứt phá của ngành logistics Việt Nam để trực tiếp đưa hàng hóa Việt Nam đi xa hơn và bền vững hơn trên thị trường quốc tế.
Ban tổ chức